Doctor Moreau en de wet op basisinkomen

zaterdag 28 februari 2015

Gisteravond zag ik de film “The island of doctor Moreau”, een verfilming van het verhaal van H.G. Wells. Vanochtend lees ik op facebook een bericht dat er eindelijk serieus wordt gepraat over een basisinkomen voor iedereen. Nu vraag je je natuurlijk af: wat heeft dan nou weer met elkaar te maken? Hier komt het:

Op het eiland van doctor Moreau, leven wezens die het resultaat zijn van experimenten van de beste doctor om menselijk DNA met dierlijk DNA te kruisen, om zo de duivel uit de mens te drijven. Moreau voedt de mens-dier-kruisingen op om op twee poten te lopen, om niet te slurpen, om prachtig piano te spelen, om mooie verhalen voor te dragen, maar vooral ook om lief te zijn voor elkaar en om geen andere levende wezens te doden om ze bijvoorbeeld op te eten. Het klinkt prachtig, maar het probleem is dat de beste doctor dit alleen voor elkaar krijgt door ze te drogeren en door een implantaat waarmee hij de beesten desgewenst een schok kan geven als ze dreigen iets verkeerds te doen. Wanneer het eerste beest ontdekt dat hij het implantaat kan verwijderen en zijn inenting mist, ontrafelt de hele maatschappij. Want: “zonder pijn, is er geen wet”. Hij gaat op vier poten lopen, begint lieve konijntjes te vermoorden en helpt anderen om het implantaat te verwijderen, totdat langzaam de hel losbreekt en de beesten niet alleen de doctor, hun vader, vermoorden, maar ook elkaar. De beesten worden erger dan beesten, omdat hen een wet is opgelegd die ze niet begrijpen en zodra ze aan die wet kunnen ontsnappen, breekt de hel los.

Ik lees in het bericht van Jeroen Mirck, dat door een vriend van mij gedeel is, dat er drie afwegingen zijn om voor of tegen te zijn: rechtvaardigheid, betaalbaarheid en haalbaarheid. De laatste twee argumenten zijn puur theoretisch en er is reeds bewezen dat het systeem betaalbaar en haalbaar kan zijn. Dus gaat het eigenlijk alleen nog om de eerste: rechtvaardigheid. We praten over of het rechtvaardig is om mensen gratis geld te geven. Om mensen zomaar het recht op overleven te gunnen, zonder dat ze daar iets voor terug hoeven te doen. Dat zou de motivatie om nog te gaan werken volledig wegnemen, want: zonder pijn, geen wet. Wie zou er nog gaan werken als het geen pijn zou doen als je niet werkt?

Er is ons een wet opgelegd die we niet begrijpen en zodra we een mogelijkheid zien om aan die wet te ontsnappen, verwachten we dan ook, conform de beelden uit de film, dat de hel losbreekt. Die achterdocht maakt ons het leven zuur. We denken namelijk allemaal dat al onze landgenoten liever op hun luie reet zitten dan iets bijdragen aan de maatschappij en we zijn bang dat wij de enige zijn die dan nog gaan werken om wat bij te verdienen, waardoor we daar ontzettend veel belasting over moeten gaan betalen. Maar als we dat allemaal denken over elkaar en over onszelf, dan klopt er toch iets niet? Nou wil ik ook niet het tegendeel beweren, er zal vast een groep mensen zijn die gegeven een basisinkomen de drang om te werken niet zo voelen. So what? Betekent dat dat we dan beter af zijn met een maatschappij waarin er banen worden gecreëerd die ervoor bedoeld zijn om er zeker van te zijn dat onze medemens die zonder werk zit pijn leidt in ruil voor net genoeg inkomen om te overleven? Wie denk je dat die banen betaalt? En wat denk je dat die banen kosten? Als we elkaar gewoon het recht op overleven gunnen, dan krijgen we zelf misschien ook wat meer tijd om van het leven te genieten. Misschien is het een utopische gedachte, maar ik wil graag geloven dat als we die verwrongen drang tot rechtvaardigheid plaats laten maken voor het geloof in de medemens, het geloof dat net zoals jij en ik, het gros van de Nederlanders de drang voelt om iets bij te dragen aan de maatschappij, het leven een stuk prettiger wordt.

Wat ik echt geloof, ongetwijfeld gevoed door de nodige achterdocht-injecties van doctor maatschappij, is dat als we al zover komen dat er een wet op basisinkomen wordt aangenomen, die wet dan wel weer zo ingeperkt en met compromissen doordrenkt is, dat hij gedoemd is om te falen en dan zul je zien dat iedereen zegt: “Zie je wel, wij kunnen dit niet.” Misschien is het dan niet zo erg als we maar weer gewoon op vier poten gaan lopen en elkaar de nek omdraaien. Maar ook elkaar het leven zuur maken doen wij blijkbaar liever door middel van compromissen, dat is beschaving.