Projecten

Ik houd van het zoeken naar onwaarschijnlijke verbindingen: tussen mensen, vakgebieden, concepten en woorden. Het zijn dit soort onwaarschijnlijke verbindingen waar we onze identiteit uit opbouwen: de mensen die we tegenkomen, de dingen die ons overkomen, de boeken die we lezen en de films die we zien vormen de mini-legoblokjes die ons maken wie we zijn: een voortdurend veranderend netwerk van verbindingen.

Zo ook groei ik van pestslachtoffer, naar student worstelend met zingeving, naar jonge professional in een grote organisatie voor het eerst geconfronteerd met de absurditeiten van het moderne leven, naar de eerste echte confrontaties met enerzijds mijn voorrecht als Westerse mens en anderzijds de verscholen discriminatie waar ik als vrouw mee te maken krijg naar de allesoverheersende vraag: ‘Wil ik eigenlijk kinderen?’

Deze legoblokjes vormen de bouwstenen van de projecten die ik onderneem: van een zoektocht naar hoe we als volwassenen onze kwetsbaarheid de ruimte kunnen geven zoals kinderen dat van nature doen, via mijn rol als moeder in de moderne maatschappij, naar de vraag: wat brengt de toekomst en hoeveel invloed hebben we daarop?

Literair speelgoed voor volwassenen

Teksten vormen de ultieme uitdaging voor onze fantasie, omdat we er zelf de zintuiglijke ervaringen bij moeten bedenken. Ik ben er van overtuigd dat het blijven uitdagen van onze fantasie de sleutel vormt tot de overleving van de mensheid. Met onze fantasie kunnen we ons verplaatsen in een ander en kunnen we ons voorstellen hoe de toekomst eruit gaat zien, of hoe die eruit kán zien.

In die zin beschouw ik taal, zowel in de vorm van proza als in de vorm van poëzie, als een kunstvorm die zich zoals elke andere kunstvorm niet alleen richt op het rationeel begrijpen van de wereld, maar ook op de emotionele ervaring van het menszijn. Daarin heeft taal, in tegenstelling tot andere kunstvormen, last van de barrière dat het in eerste instantie bedoeld is als communicatiemiddel. Een tekst is meestal bedoeld om een boodschap over te brengen die één op één van zender naar ontvanger moet reizen. Wanneer wij met een tekst worden geconfronteerd, zullen we automatisch proberen met onze ratio te begrijpen wat de schrijver ervan bedoeld heeft. Maar dit is (meestal) niet hoe kunst werkt.

Dit één op één begrijpen van teksten leren we op school. Wellicht verleren we daarmee een stukje kinderlijke verwondering. Daarom is mijn werk gericht op het terugvinden van de kinderlijke verwondering, gecombineerd met volwassen verhalen en volwassen taalgebruik, om ons eraan te herinneren wat de functie van verhalen is: onze fantasie gebruiken om een wereld voor ons te zien die (nog) niet bestaat. Oftewel: hoe het anders zou kunnen!

Door taal te combineren met speelgoed, ontstaat er ruimte om de ratio los te laten en onze fantasie los te laten op een tekst, om zo opnieuw in contact te komen met een bewustzijn van alle potentie die je als mens in je hebt om de toekomst zelf vorm te geven.

Kinderwens

I.s.m. Tessa Gabriëls

Een onvervulde kinderwens kan confronterend zijn in het dagelijks leven en er is vaak weinig ruimte om erover te praten. Het is taboe om ernaar te vragen, of om het erover te hebben. Er zijn (online) wel plekken waar je contact kan krijgen met lotgenoten, maar in de dagelijkse realiteit zijn we er vaak stil over. Wij geloven dat het belangrijk is om voor dit veelvoorkomende taboe – want één op de zes vrouwen worstelt hiermee – een prominentere plek te geven in het maatschappelijke debat. 

Het onzichtbare van dit taboe zit in de stille worsteling. In dat je werkgever vindt dat je je maar ziek moet melden als je voor een punctie naar het ziekenhuis moet, en je voelt dat je je collega’s in de steek laat als je opnieuw weg moet voor een echo. In dat al je vriendinnen inmiddels het gezin hebben waar ze van droomden, en je steeds met een bloedend hart op een kinderverjaardag zit. In dat je blij moet reageren op een zwangerschapsaankondiging, ook als het je raakt aan je diepste verdriet. En dat je het gevoel kan hebben, dat jij de enige bent die hiermee worstelt, en dat je er niet over kan beginnen.

Wij vinden, dat je er wel over zou moeten kunnen beginnen. En dat al deze gevoelens valide zijn en bestaansrecht verdienen. We willen aan het brede publiek laten zien wat deze worsteling inhoudt en ze meenemen in het emotionele proces (om niet te zeggen: emotionele roller coaster). Om die reden willen we zowel heel dicht bij de beleving van deze vrouwen blijven, als ook een aansprekende kunstzinnige uiting creeeren.

Daarom bestaat ons plan uit:

1. Een podcastserie van 5 diepteinterviews door ethicus en geestelijk verzorger Tessa Gabriels (oa begeleider van vrouwen en stellen met een nog niet vervulde kinderwens)
2. Een muzikale en poetische vertelling over dit thema, opgebouwd uit het interviewmateriaal door spoken word artiest Monique Hendriks, die zelf te maken heeft gehad met een lang en onzeker traject van vruchtbaarheidsonderzoeken en -behandelingen)

Oh mama

In maart j.l. ben ik moeder geworden na een slopend traject van 5 jaar. Gedurende het UC Masters programma van de afgelopen twee jaar maakte ik tegelijkertijd vruchtbaarheidsbehandelingen en een miskraam mee. Zowel deze behandelingen als de zwangerschap en het moeder worden hebben een sterke impact gehad op mijn persoonlijkheid en hebben mijn werk beïnvloed. Tot nu toe ben ik echter nooit expliciet geweest over wat mij heeft gedreven om werken te maken zoals bijvoorbeeld Periodieke onthouding en Bevalling van een clown, een gedicht dat de top 100 van De Gedichtenwedstrijd haalde. Het werk dat ik op het UC Masters weekend in september 2022 toonde, heb ik om deze reden zelfs nooit openbaar gemaakt, ik vond het te direct.

Ik heb dat altijd verantwoord met de redenering dat mijn poëzie associatief is en door de lezer/luisteraar zelf betekenis gegeven mag worden. Ik sta daar nog steeds achter, maar ik merk ook dat het soms een (te) fijne schuilplek is. Ik verstop mij achter de metafoor, de associatie. Dat is niet erg, zolang er nog wel een gevoelsoverdacht plaatsvind. De laatste maanden merk ik echter dat door alles wat ik meegemaakt heb, die gevoelsoverdracht voor mij moeilijker begint te worden. Het associatief schrijven wordt een trucje. En dat baart me zorgen.

Daarom wil ik gaan experimenteren met de vraag: Wat als ik wel wat meer duiding geef bij mij werk? Durf ik dat? Hoe pak ik dat aan? En hoe zorg ik dat het niet alleen maar een klaagzang wordt die bedoeld is om mijn hart te luchten, maar dat er nog steeds ruimte blijft voor de lezer/luisteraar om toch een stukje eigen invulling te geven? Kortom: hoe doe ik dat op een manier die past bij de maker Monique Hendriks?

Future storytelling

I.s.m. Elise Talgorn

Ik ben er van overtuigd dat het blijven uitdagen van onze fantasie de sleutel vormt tot de overleving van de mensheid. Met onze fantasie kunnen we ons verplaatsen in een ander en kunnen we ons voorstellen hoe de toekomst eruit gaat zien, of hoe die eruit kán zien.

Verhalen zijn daarom een relatief simpele, goedkope low-fi manier van prototyping: d.m.v. een verhaal kan je iets wat nog niet bestaat uittesten. En niet alleen dat, verhalen geven je idee of product ook de context van de maatschappij waarin we leven, de mensen die het idee moeten gaan uitvoeren of die ermee moeten gaan werken of er zelfs aan onderworpen worden. Bovendien brengt het schrijven van een verhaal ook geen risico’s met zich mee, afgezien van misschien wat kramp in je hand of een lekkende pen.

In dit artikel leggen Elise en ik uit wat je met storytelling kan doen.

Voordat ik vergeet

• Voordat ik vergeet

  5 augustus 2060. Lucy wordt 80. Het is de leeftijd waarop haar fysieke leven wordt beëindigd en haar herinneringen worden geüpload naar de cloud. Haar dochter Alice schaft voor deze laatste verjaardag een Live Memories sessie aan: haar moeders gedachten worden geprojecteerd in de kamer. Lucy gaat in haar herinnering terug naar een vakantie in Schotland. Het is een van de weinige warme herinneringen die Alice heeft aan haar moeder. Maar in plaats van haar dochter doet een vreemde man zijn intrede in de geprojecteerde herinneringen.

  ‘Voordat ik vergeet’ is een radicale verkenning van de moderne moederrol en de invloed van technologie op de toekomst van menselijke relaties. Kunstenaars Dirk van Dulmen en Elise Talgorn verbeelden de moeder-dochterrelatie in anaglyphen: beelden die een extra dimensie krijgen als je ze bekijkt door de meegeleverde bril. Ons brein interpreteert de afstand tussen wat onze twee ogen  zien en maakt er één beeld van met drie dimensies.

  Verwachte verschijningsdatum: juni 2024

Cross-media storytelling

Lezen is goed voor de ontwikkeling van empathie en het stimuleren van fantasiegebruik. Complexe problematiek zoals klimaat en migratie is gebaat bij fantasiegebruik en empathie. Helaas wordt er steeds minder vaak gelezen. Ik wil onderzoeken hoe we nieuwe media kunnen inzetten om literaire tekst te presenteren, door een verhaal cross-media te vertellen. Daarbij maak ik gebruik van mijn achtergrond in cognitieve psychologie, om te onderzoeken welke aanpak het beste werkt om de aandacht vast te houden, het empathisch vermogen aan te spreken en de fantasie te stimuleren.

Literatuur in Virtual Reality

Title: The role of imagination in immersive experiences

Research question: Is active engagement of imagination a prerequisite for empathy and if so, how do we design for active engagement of imagination in future forms of storytelling such as immersive experiences?

Research has shown that reading literary fiction improves empathy. The same is probably true for any kind of fictional storytelling, including movies, plays and tv-shows. There is a difference though between the different forms of storytelling. Reading requires much more of an active involvement of the imagination from the reader than watching a movie, play or tv-show does of its audience. As a consequence, two readers of the same story may have a very different experience of the story, as their imagination fills in the images, sounds, smells and feelings described by the author in words. Two people watching the same movie, will have a much less different experience, as the images and sounds are already presented in the form of images and sounds and do not need to be constructed in the mind of the audience.

With immersive experiences through VR and wearables becoming more available to the general public, even less of the experience of a story is left to the imagination of the audience.

As a writer and spoken word artist, I see the effect that the use of imagination can have on bringing people together. The Dutch literary world and spoken word scene have developed a tendency to focus on true stories and true experiences. Spoken word artists have become the mouthpiece of political and societal movements rather than explorers of the grey areas. What this establishes is that an audience that is already well connected in terms of having the same ideals, becomes even more invigorated in their battle for what they consider to be justice, but the people who do not share their ideas can’t identify with the words of the speaker and are pushed further away. In my work, I put more emphasis on creating an experience that requires active use of the imagination, thereby allowing for a sense of wonder to (temporarily) overcome judgement. When I do a live performance, I often hear people afterwards exchanging experiences from their personal lives that they have associated to my words and looking for the similarities in these experiences. In other words: they have become curious for each other’s experiences. This to me suggests that besides the role of stories to transport an audience into another person’s reality, the active engagement of the imagination is an important component in the creation of empathy, especially for groups of people who hold incompatible believes or ideals.

The research that I am proposing has two aims:

1. To compare the effect of the same story told in words versus an immersive experience on empathy
2. To investigate how we can incorporate a more active role for the imagination in immersive storytelling

For this research, I would need to collaborate with designers of immersive experiences, as well as researchers in the field of psychology.

De clown & poëzie

Monique focust zich in haar werk op de kwetsbaarheid en feilbaarheid van de mens. Daarin onderzoekt zij met name de rol die de fantasie kan spelen in het tonen van kwetsbaarheid het begrijpen van de kwetsbaarheid van de ander. In een cultuur waarin het belangrijk is dat je zelfverzekerd overkomt en koste wat kost blijft vechten voor je standpunt, zoekt zij naar manieren om mensen te helpen datgene wat ze niet begrijpen onder ogen te komen. Daarin grijpt zij terug naar associaties uit onze kindertijd, als we nog geroemd worden om onze fantastische fantasie. De clown die zich met een flinke dosis humor voortdurend verwondert om wat er om hem heen gebeurt is voor Monique de ideale vorm om de kinderlijke fantasie op het podium een plek te geven waar die ook door volwassenen weer mag worden beoefend. Clowns vormen te brug tussen de fantasie van het kind en die van de volwassene. En fantasie vormt op haar beurt dan weer de brug tussen bevolkingsgroepen met verschillende achtergronden en verschillende meningen.

Paljas de PoëzieClown is een interdisciplinair theaterproject. Monique Hendriks gaat in dit project op zoek naar de clown in de podiumpoëet. Podiumpoëzie onderscheidt zich van poëzie op papier door meer nadruk te plaatsen op de directe beleving van de woorden in het moment. Waar het lezen van poëzie op papier de tijd geeft om te reflecteren, moet die reflectie op het podium grotendeels in het moment plaatsvinden. Met de zwaarte die hedendaagse spoken word met zich meedraagt – het protest, de zelfreflectie, de maatschappijkritiek – is dat nogal veel gevraagd voor een publiek. Dit resulteert erin dat poëzieavonden en -festivals vaak een beperkt publiek aanspreken. Namelijk een publiek dat hoogopgeleid, maatschappijkritisch en niet vies van een beetje zelfreflectie is.

Met Paljas de PoëzieClown gaat Hendriks op zoek naar een vorm waarin ruimte is voor humor, non-verbale communicatie en een kinderlijke fantasie die zich niet alleen uit in de woorden die worden uitgesproken, maar ook in de theatrale vorm die wordt gekozen. Hiermee creëert ze ruimte om hetzelfde protest, dezelfde zelfreflectie en dezelfde maatschappijkritiek te beschouwen van een veilige afstand en op een breder niveau. De lichtheid van de clown, de non-verbaalheid van de clown en de aanspraak op de kinderlijke fantasie dragen bij aan een publieke sfeer waarin het mogelijk wordt om onze kennis van de wereld los te laten en die wereld zonder vooroordelen of sterk geconditioneerde emotionele reacties* van een afstandje te beschouwen. In een tijd waarin onze kennis van de wereld steeds meer bepaald wordt door confirmatie-gestuurde informatievoorziening op social media, leidend tot een alsmaar groeiende polarisatie, voelt Hendriks de noodzaak op zoek te gaan naar deze veilige plek waar (extreme) standpunten voor even losgelaten kunnen worden, waar voor- en tegenstanders elkaar kunnen vinden in hun beleving van dezelfde theatervoorstelling.

*Denk hierbij bijvoorbeeld aan de ‘hakken in het zand’ reacties in het debat rondom het corona-vaccinatiebeleid, gegrond in gevoelens van angst of rechtvaardigheid, of de voortdurende polarisatie omtrent Zwarte Piet.